Sistemlerin Sağlığı
6. Sınıf Fen Bilimleri 6.Ünite: Sistemlerin Sağlığı Konu Anlatımı
KONU: Sistemlerin Sağlığı
A- Denetleyici ve Düzenleyici Sistemin Sağlığı
Denetleyici ve Düzenleyici Sistemin sağlığını korumak için;
- Dengeli ve düzenli beslenmeliyiz.
- Alkol, sigara ve uyuşturucudan uzak durmalıyız.
- Sinir sistemimize zarar verebilecek ağır sporlardan, ani hareketlerden, çarpma ve darbelerden kaçınmalıyız.
Denetleyici ve Düzenleyici Sistem Hastalıkları
- Menenjit: Beyin zarı iltihaplanması
- Kuduz: Kuduz hayvanın ısırması sonucu geçen virüs hastalığı
- Sara: Beyindeki sinir hücrelerinin görev yapamaması sonucu gerçekleşen nöbet.
- Felç: Beyin damarlarının tıkanması veya beyin kanaması ile gerçekleşir.
B- Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı
Destek ve hareket sisteminin sağlığını korumak için aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir.
1. Kemik ve kasların gelişmesi için kalsiyum, magnezyum ve fosfor mineralleri yeterince alınmalıdır.
2. Kalsiyumun fazlaca bulunduğu süt ve süt ürünlerinden tüketilmelidir.
3. Kemik gelişimi için yeteri kadar D vitamini alınmalıdır.
4. Yaşlılığa bağlı olarak kemik erimesi hastalığı meydana gelir, bundan korunmak için doktora başvurulmalıdır.
5. Yaşa uygun sporlar yapılmalıdır. Düzenli spor yapmak kemik ve kasları güçlendirir.
6. Ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.
7. Sigara, alkol ve uyuşturucu destek ve hareket sistemini olumsuz etkiler.
8. Vücudumuzu ani darbelere ve zorlamalara karşı korumalıyız. Kemiklerimiz kırılabilir.
9. Sırada dik oturmalıyız.
10. Ağır çanta veya yükleri tek omzumuz yerine, iki omzumuzla taşımalıyız.
11. Ağır yükleri belimizi bükmeden kaldırılmamalıdır
12. Aşırı kilo almamalıyız.
C- Sindirim Sisteminin Sağlığı
- Yeterli ve dengeli beslenmeliyiz.
- Çok sıcak ve çok soğuk şeyler yiyip içmemeliyiz.
- Lokmaları iyice çiğnemeli ve yavaş yemeliyiz.
- Fazla yemek yenilmemeli, tam doymadan kalkmalıyız.
- Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak durmalıyız.
- Sigara ve alkolden uzak durulmalı.
- Aşırı tuzlu, baharatlı ve yağlı beslenilmemeli
- Yemeğe salata veya meyve yenilerek başlanmalı.
- Diş sağlığına dikkat edilmeli, dişler düzenli olarak fırçalanmalı.
- Stresten uzak durulmalı.
- Dengeli ve düzenli beslenilmeli.
- Lifli besinler yenilmeli.
- Yemekten önce ve yemek sırasında aşırı su içmemeliyiz.
- Yenilen besinlerin temiz olmasına dikkat edilmelidir.
- Yatmadan önce yemek yenilmemelidir.
Sindirim Sistemi Hastalıkları
1. Reflü
Mide içerisindeki asidin yemek borusuna geri gelmesidir.
2. Gastrit
Mide iç yüzeyinin iltihaplanmasıdır.
3. Ülser
Mide iç yüzeyinde meydana gelen yaralardır.
4. İshal
Dışkının yumuşak ve sık sık gelmesi durumudur.
5. Kabızlık
Dışkının sert ve zor çıkması hastalığıdır.
6. Mide kanseri
Midede gerçekleşen kanser hastalığıdır.
7. Kolera
Kirli sulardan kaynaklanan bağırsak enfeksiyonudur.
8. Kolon kanseri
Kalın bağırsakta meydana gelen kanser hastalığıdır.
9. Apandisit
İnce ve kalın bağırsak arasında bulunan apandisin (kör bağırsak) iltihaplanmasıdır.
10. Tifo
Kirli içme sularından bulaşır.
11. Dizanteri
Kanlı ishal şeklinde kendini gösterir. Amip veya bakterilerden kaynaklanır.
12. Gıda Zehirlenmesi
Bozulmuş gıdaların sebep olduğu zehirlenmedir.
13. Mide Kanaması
Mide içerisinde oluşan yaraların kanaması ile meydana gelir.
D- Solunum sisteminin sağlığı
Hava kirliliği, sigara ve alkol kullanımı, asbest gibi kimyasal maddeler solunumda görevli yapı ve organların sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bunun sonucunda bronşit, zatürre, verem, grip, akciğer kanseri, astım gibi bazı hastalıklar ortaya çıkabilir.
Solunum sisteminin sağlığını korumak için neler yapmalıyız.
hapşırırken ağız ve burun kapatılmalı
- Hava kirliliğinin fazla olduğu yerler gibi sağlıksız ortamlarda nefes alınacaksa mutlaka maske takılmalıdır.
- Odamızı sık sık havalandırmalıyız.
- Sigaradan uzak durmalıyız. Sigara en fazla solunum sistemine zarar verir.
- Grip, nezle, kızamık gibi solunum sistemi hastası kişilerden uzak durmalıyız.
- Soluduğumuz havayı ağızdan değil, burundan almak gerekir.
- Egzoz dumanı, fabrika bacalarından ve evlerden çıkan gazlar havayı kirletmektedir. Hava kirliğinin fazla olduğu yerlerde yaşamamalıdır.
- Bol oksijenli ormanlık alanlarda spor yapılmalıdır.
- Asbest gibi kansere neden olabilen maddelerden uzak durulmalıdır.
Solunum Sistemi Hastalıkları
1. Nezle ve Grip
Belirtileri birbirine benzer. Virüslerin burun mukozasına yerleşerek, iltihaplanmasından kaynaklanır. Gripten korunmak için grip aşısı yapılmaktadır.
2. Verem (Tüberküloz)
Akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Veremden korunmak için BCG aşısı yapılmaktadır.
3. Kabakulak
Kulak altında bulunan tükürük bezlerinin iltihaplanmasıdır.
4. Kızamık
Kızamık virüsünün sebep olduğu bulaşıcı hastalık. Korunmak için bebeklik döneminde kızamık aşısı yapılmaktadır.
5. Bronşit
Soluk borusu ve bronşların iltihaplanması.
6. Zatürre
Alveollerin ve akciğer dokusunun iltihaplanması.
7. Zatülcenp (Satlıcan)
Akciğer zarının iltihaplanması.
8. Akciğer Kanseri
Sigara gibi alışkanlıklardan dolayı akciğerlerde görülen kanser.
9. Astım
Solunum yolunun daralması ile beraber zor nefes alıp-verme.
10. Sinüzit
Burun çevresinde bulunan sinüslerin iltihaplanması.
11. Su çiçeği
Deride içi su dolu kabarcıklar oluşturan virüs hastalığı.
12. Difteri (Kuşpalazı)
Daha çok çocukların boğazında görülen bakteri hastalığıdır.
13. Boğmaca
Daha çok çocuklarda görülen ateş, kusma ile gerçekleşen bulaşıcı hastalık.
14. KOAH
Daha çok sigara içenlerde görülen sürekli nefes darlığı ve öksürük hastalığı.
15. Burun Kanaması
Dışarıdan alınan darbeyle veya sıcak havalarda damarların genişlemesi ile burun kanaması görülebilir.
16. Nefes Darlığı
Yeteri kadar nefes alamama hastalığı
E- Boşaltım sistemi sağlığını korumak için yapılması gerekenler
1. Günde en az iki litre su içilmelidir.
2. İdrar fazla tutulmamalıdır.
3. Ayaklar kuru ve sıcak tutulmalıdır.
4. Diş çürükleri ve boğaz iltihabı tedavi edilmelidir.
5. Aşırı tuzlu, baharatlı, kızartılmış ve acı besinler fazla tüketilmemelidir.
6. Alkol ve sigara kullanmamalıyız.
7. Böbrek iltihabı rahatsızlıklarında tedavi yarıda kesilmemeli ve ilaçlar zamanında alınmalıdır.
8. Kişisel temizliğe dikkat edilmelidir.
Boşaltım Sistemi Hastalıkları
1.Böbrek Yetmezliği (Üremi)
Böbreğin görevini kısmen ya da tamamen yerine getirememesidir.
Böbrek nakli ya da diyaliz makinesine bağlanarak yaşayabilir.
Diyaliz makinesi su, üre, ürik asit ve minerallerin kandan süzülerek kanın temizlenmesini sağlar. Bu yöntem, kalıcı tedavi sağlamaz.
Böbrek yetmezliğine yüksek tansiyon, şeker hastalığı, diş çürükleri ve aşırı ilaçların bilinçsizce kullanımı neden olmaktadır.
2.Böbrek İltihabı (Nefrit)
Nefronların iltihaplanmasıdır.
Bel ağrısı, idrar tutamama, ateşlenme belirtileri vardır.
3.Böbrek Taşı
İdrardaki minerallerin(madensel tuz) böbrek veya idrar yollarında çökmesi ile oluşur.
Taş kırma cihazı ile kırılabilir. Kırılmayan taşlar ameliyatla alınır.
Taş kırma cihazı
İlaç, taş kırma ve diyaliz cihazları boşaltım sistemi hastalıklarının tedavisinde kullanılan teknolojik gelişmelerdir.
4. Albümin
Nefronların görevini yapamaması sonucu proteinlerin idrara geçmesi hastalığıdır.
F- Dolaşım Sisteminin Sağlığı
- Yeterli ve dengeli beslenilmelidir.
- Hazır ve kızartılmış gıdalardan uzak durulmalıdır.
- Sigara gibi zararlı alışkanlıklar damar tıkanıklığına neden olmaktadır.
- Dar elbiselerin giyilmesi kan dolaşımını zorlaştırır.
- Katı yağlar damar tıkanıklığına neden olmaktadır.
- Düzenli egzersiz yapılmalıdır, hareketsiz yaşam kalp ve damarı olumsuz etkiler.
- Aşırı stresten uzak durulmalıdır.
- Aşırı kilo almaktan kaçınılmalıdır.
- Temiz hava alınmalıdır.
Dolaşım Sistemi Hastalıkları
Dolaşım sistemi hastalıkları ve oluşma nedenleri aşağıda kısaca belirtilmiştir.
| Hastalığın Adı | Oluşma nedeni |
| Kalp yetmezliği | Kalbin kanı pompalayamaması |
| Yüksek tansiyon | Kan basıncının fazla olması |
| Lösemi (Kan Kanseri) | Kan hücrelerinin aşırı çoğalması |
| Hemofili | Yaralanma durumunda kanın pıhtılaşmaması |
| AIDS (Eyds) | Hiv virüsünün akyuvarları tahrip etmesi |
| Anemi (Kansızlık) | Kandaki alyuvar sayısının az olması |
| Damar sertliği | Damarların içerisinde yağ birikmesi |
| Varis | Toplardamarın yapısının bozularak genişlemesi |
| Kalp krizi | Kalbi besleyen damarların tıkanması |
| Bürger | Bacak ve koldaki atardamarların iltihaplanması |
| Lenfoma | Lenf düğümlerinde oluşan kanser |
| Aritmi | Kalbi ritmindeki düzensizlik |
| Hemeroid (Basur) | Anüsteki toplardamarların genişlemesi |
| Damar Tıkanıklığı | Damarların içten daralması |
| Kalp romatizması | Kalp kapaklarının iltihaplanması |
| Hepatit | Karaciğerin iltihaplanması |
| Tetanos, kuduz, sıtma | Dışarıdan alınan mikropların dolaşım sistemi ile vücuda yayılması |
Organ bağışı
Kişinin hayatta iken kendi iradesi ile ölümünden sonra doku ve organlarının başka bir insanın tedavisi için kullanılmasına izin vermesine organ bağışı denir.
Sağlıklı bütün organlar bağışlanabilir.
Organ bağışı toplum içinde yardımlaşma ve dayanışmayı artırır.
Organ bağışı nasıl yapılır
- Organ bağışı isteği hastane, sağlık müdürlüğü ve organ bağışı ile ilgili merkezlere bildirilebilir.
- Organ bağışlayabilmek için 18 yaşını doldurulmalıdır.
- Organ bağışı yapacak kişilerin akıl sağlığı yerinde olmalıdır.
- Organ bağışı 2 şahit huzurunda yazılı ve sözlü olarak yapılır.
- Doku ve organ bağış belgesi doldurulur, sonra doktora onaylatılır. Ayrıca öldükten sonra yakın akrabaları da organ bağışında bulunabilir.
- Kalp, akciğer, böbrek, karaciğer ve pankreas gibi organlar; kalp kapağı, gözün kornea tabakası, kas ve kemik iliği gibi dokular bağışlanabilir.
- Kişi hayatta iken organ bağışı yaptığını gösteren kart verilebilir.
organ bağışı
Organ nakli
Vücutta görevini yerine getiremeyen organların yerine sağlam organların nakledilmesine organ nakli denir.
- Canlı ya da beyin ölümü gerçekleşen kişilerden organ nakledilebilir.
- Canlı bireylerden organ nakli yapılacaksa çift organlardan birisi veya organın bir kısmı alınabilir.
- Böbreklerden birisi, pankreas ve karaciğerin bir kısmı nakledilebilir.
- Sağlıklı bütün organlar nakledilebilir.
- Organ nakli sadece hastane ortamında yapılabilmektedir. Hastane dışında ölmüş kişilerden organ nakli yapılamamaktadır.
Son yorumlar